پرندگانی که هزاران بار در روز به خواب می‌روند‍! 

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از اینترستینگ اینجینیرینگ، حقایق مهمی درباره هزاران بار چرت زدنِ گونه‌ای از پرندگان به‌ویژه در میان پنگوئن‌ها در مقاله‌ای علمی به چاپ رسیده است که نشان می‌دهد چگونه این پرندگان در دوران تکامل روش خوابیدن خود را بر اساس شرایط زیستی تغییر داده‌اند. 

خواب، بخش کوچکی از رمز و راز تکامل است. حیوانی که می‌خوابد نمی‌تواند به دنبال غذا باشد، از قلمرو خود دفاع کند، از خطر بگریزد یا جفتی پیدا کند. این واقعیت که همه حیوانات در همه جای دنیا به خواب نیاز دارند نشان‌دهنده قدرت مهم خواب برای ترمیم بدن است، مهم‌تر از آن در آزمایشگاه‌ها ثابت شده اگر حیوانات به مدت طولانی از خواب محروم شوند می‌میرند. 

با این حال، برخی از حیوانات بیداری و خواب هر دو را با هم می‌خواهند. دلفین‌ها و اردک‌ها می‌توانند هر بار فقط با نیمی از مغز خود بخوابند و با نیمی دیگر هوشیار باشند. مقاله‌ای که به تازگی در مجله ساینس منتشر شده و وون یانگ لی (Won Young Lee) از موسسه تحقیقات پولار در کره جنوبی و پائول آنتونی لیبورل (Paul-Antoine Libourel) از مرکز تحقیقات علوم اعصاب لیون آنرا نوشته‌اند نوع دیگری از خواب را در میان پنگوئن‌های ریش‌خطی گزارش می‌دهد: پنگوئن‌های ریش‌خطی، خواب خود را به هزاران چرت کوچک در روز تقسیم می‌کنند، حتی زمانی که در حال لانه‌سازی هستند.

«لی» و «لیبورل» که برای تحقیق درباره خواب طبیعی پنگوئن‌ها به قطب جنوب رفته بودند، الکترود‌هایی به سر ۱۴ پنگوئن وصل کردند که امواج مغزی آن‌ها را ضبط می‌کرد و حسگر‌های حرکتی و ردیاب‌های مکان‌یاب نیز به بدن آن‌ها متصل و سپس پنگوئن‌ها را رها کردند تا فعالیت مغز آن‌ها در حالت طبیعی و به مدت 10 روز از راه دور ردیابی کنند. برخی از آن‌ها نیز در لانه‌های خود با دوربین‌های فیلمبرداری زیر نظر گرفته شدند.

نتیجه آزمایش نشان داد پنگوئن‌های ریش‌خطی می‌توانند مانند اردک‌ها با تمام مغز خود و یا فقط با یک نیمکره از مغز بخوابند. داده ردیاب‌های مکان‌یاب نیز تأیید کردند که آن‌ها می‌توانند حتی وسط اقیانوس بخوابند. اردک‌ها، مانند بیشتر حیوانات، می‌توانند زمان‌های طولانی‌تری بخوابند؛ اما محققان دریافتند که پنگوئن‌ها در خشکی در هر لحظه فقط چند ثانیه و در هر ساعت صد‌ها بار چرت می‌زنند.

متوسط طول چرت زدن آن‌ها حدود چهار ثانیه بود و در ۷۲ درصد آن‌ها کمتر از ده ثانیه ادامه داشت. آن‌ها با محاسبه کل مدت چرت زدن به این نتیجه رسیدند که پنگوئن‌ها روزانه بین ۱۱.۵ تا ۱۲ ساعت می‌خوابند.

چنین چرت‌های کوتاهی ناشناخته نیست و در گونه‌های دیگر پنگوئن‌ها نیز وجود دارد. حتی افرادی که از پرواز‌های طولانی با هواپیما برمی‌گردند یا والدین نوزادان تازه متولدشده نیز به چنین حالتی دچار می‌شوند. پژوهشگران برای الگو‌های خواب ناپیوسته در پنگوئن‌ها دو توضیح ارائه می‌دهند. اولین مورد مربوط به تهدیدات خارجی است.

پنگوئن‌ها اغلب تخم‌های خود را به تنهایی به مرحله جوجه‌کشی می‌رسانند چرا که ممکن است شریک زندگی‌شان در سفر‌های چندروزه به دنبال غذا برود. اسکواها، پرندگان شکارچی قهوه‌ای‌رنگ، تهدیدی همیشگی برای تخم‌های پنگوئن‌ها هستند و خواب ناپیوسته ممکن است از نظر تکاملی روشی هوشمندانه برای مراقبت‌های طولانی‌مدت از تخم‌ها و واکنش به خطر باشد.

اما این نظریه را گروهی دیگر از محققان به چالش کشیدند: پنگوئن‌هایی که در حاشیه بیرونی اجتماع پنگوئن‌ها لانه دارند، نسبت به آن‌هایی که در مرکز هستند، باید در معرض خطر بیشتری باشند؛ اما به نظر می‌رسید این پنگوئن‌ها نسبت به پنگوئن‌هایی که نزدیک به وسط اجتماع هم‌نوعان خود زندگی می‌کنند، چرت‌های طولانی‌تر دارند.

این نظریه چالشی به نظریه دیگری درباره پنگوئن‌ها منجر شد: اجتماعات پنگوئن‌ها مکان‌های پر سر‌وصدا و شلوغی هستند و با تهدید‌هایی از درون و بیرون همراه هستند. به عنوان مثال، پنگوئن‌های ریش‌خطی به راحتی از خوراکی‌های لانه پنگوئن‌های همسایه دزدی می‌کنند؛ بنابراین پنگوئن‌هایی که در شلوغی خطرناک مرکز اجتماع خود هستند ممکن است در مقایسه با پرندگانی که در حاشیه امن‌تر و ساکت‌تر زندگی می‌کنند، فرصت چندانی برای بستن چشم‌های خود نداشته باشند.

انتخاب بین این نظریه‌ها به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. ضمن آنکه دو محقق حاضر در این پروژه نتوانستند میزان ترمیم بدن در خواب‌های ناپیوسته پنگوئن‌ها را اندازه‌گیری کنند. البته رکورد‌های ثبت‌شده از مغز پنگوئن‌ها نشان داد که نورون‌های مغز آن‌ها در طول چرت‌هایِ چندثانیه‌ای خاموش می‌شدند. اما این واقعیت که پرندگان در چنین شرایطی می‌توانند تخم‌های خود را به جوجه تبدیل کنند نشان می‌دهد که همان چرت‌های چندثانیه‌ای نیز برای بقای آن‌ها مفید است.